Đặc sản Cao Bằng

Bạn đang băn khoăn không biết mua gì làm quà khi đi du lịch Cao Bằng cho người thân, bạn bè. Hanoi Open Tourism xin giới thiệu với bạn một số đặc sản làm quà khi du lịch Cao Bằng.

Rau dạ hiến

Dạ hiến (hay còn gọi là rau bồ khai), tiếng Tày - Nùng gọi là Phjắc diển, thường mọc hoang ở vùng núi đá Cao Bằng. Ðây là loại cây thân dây rất giòn, bẻ dễ gãy. Thân được chia làm nhiều nhánh to bằng đầu đũa và những nhánh này bò, bám theo các cây thân gỗ gần đấy để vươn lên cao nhận ánh nắng mặt trời. Dù là thứ rau dại, mọc hoang nhưng không phải chỗ nào cũng có. Vì thế, khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 7 âm lịch, ai vào rừng hái được một, hai nắm rau dạ hiến là cảm thấy rất quý.

Dạ hiến không đơn thuần là một thứ rau rừng có vị ngon, hấp dẫn một cách kỳ lạ mà còn là vị thuốc bổ thận, mạnh gân cốt.

Vịt quay 7 vị Cao Bằng
Tỉnh Cao Bằng nước ta cũng có một món vịt quay mà khi ăn ai cũng phải tấm tắc đó là món vịt quay 7 vị. Gọi là món vịt quay 7 vị vì người Cao Bằng dùng đến 7 loại gia vị khác nhau để ướp món thịt vịt này.

Không phải như món vịt thông thường, để có món vịt quay Cao Bằng, ngay từ khâu chọn vịt đã rất công phu. Vịt cỏ không dùng được, ngược lại vịt quá to, nhiều mỡ cũng bị loại. Vịt vừa phải, chắc thịt, sáng lông, nặng khoảng 1,8 kg, 2 kg được làm sạch, mổ moi cho khéo rồi nhúng qua nước sôi làm săn thịt.

Vịt sau khi quay được chặt nhỏ xếp ra đĩa, da óng màu mật, rộm vàng cánh gián. Thịt ăn chắc ngọt, mềm nhưng không bở, không dai. Mỗi khi răng cắn ngập vào miếng thịt, người ta phải nhai thật chậm để thưởng thức hết vị ngọt của mật ong rừng quyện với vị béo của dầu, vị ngon của miếng vịt non đầu tháng săn chắc.

Bánh trứng kiến

Cứ vào khoảng tháng 4, tháng 5 hằng năm, bà con dân tộc Tày tỉnh Cao Bằng lại cùng nhau vào rừng tìm trứng kiến đen về làm bánh Trứng kiến. Bánh Trứng kiến (tiếng Tày gọi là pẻng rày) được làm từ bột nếp, trứng kiến cùng lá non của cây vả. Trứng kiến đen ở rừng Cao Bằng rất mẩy, béo và có hàm lượng đạm cao.

Làm được món pẻng rày phải vào rừng kiếm trứng kiến. Nhưng không phải loại kiến nào cũng có thể lấy trứng để ăn được. Chỉ lấy trứng của loại kiến đen mà người Tày thường gọi là tua rày có thân nhỏ, đuôi nhọn. Loại kiến này đi lại khá nhanh và thường làm tổ trên cây vầu. Tổ của chúng màu đen, hình tròn hoặc hình bầu dục được làm từ lá cây mục và kết chặt vào những cành cây. Một tổ kiến to có thể lấy được vài ba chén trứng.
Bánh trứng kiến ăn dẻo, thơm mùi lá vả, béo và ngậy mùi trứng kiến. Đây là một trong những nét văn hoá ẩm thực mang giá trị văn hoá của đồng bào dân tộc Tày tỉnh Cao Bằng.

Hạt dẻ Trùng Khánh

Khi nói về các sản vật quý của Cao Bằng ai cũng nhớ đến Hạt dẻ Trùng Khánh, đó là thứ quả ở Việt Nam duy nhất chỉ có ở Cao Bằng. Du khách nhớ đến hạt dẻ vì nó là loại quả có hương vị thơm ngon nhất; bùi ngậy nhất, dù bạn chế biến luộc, rang, sấy hoặc ninh với chân giò, thịt gà, hạt dẻ vẫn gũi được hương vị.

Quả có màu nâu đều, tròn trịa, hạt nhỏ nhất cũng bằng ngón chân cái. Tuy vậy, do đồng bào Tày, Nùng trồng theo lối quảng canh nên sản lượng không đáng kể. Ngay tại thị xã này ai có "cơ may" mới mua được đúng hạt dẻ Trùng Khánh, mà phải vào tháng Chín, tháng Mười hàng năm vì đây là mùa thu hoạch.

Xôi trám Cao Bằng

Chọn trám chín mọng, tươi, ngâm nước ấm rồi lấy thịt trám trộn với xôi đã đồ. Xôi trám dậy màu hồng tím, ăn thơm và béo ngậy.

Khi tiết trời sang thu, bà con các dân tộc Tày, Nùng ở vùng đông bắc lên rừng hái trám. Mùa thu, vào các bản làng của đồng bào sẽ có dịp được thưởng thức món xôi trám (khẩu nua mác bây).

Cách làm món này đơn giản lại thơm ngon, bổ. Khách có thể mua tại các phiên chợ vùng cao mua vài cân làm quà, để nhớ mãi hương vị đậm đà của trám.

Vào tháng tám, tháng chín âm lịch, người dân lên rừng hái quả. Trám nấu xôi chọn quả chín mọng, không bị sâu, hái về ngâm vào nước ấm khoảng 25 đến 30 độ C một lúc cho mềm (nước nóng hơn trám sẽ không mềm). Trám om rồi đem bóc vỏ đen, lấy phần thịt bỏ hột, rồi trộn với xôi đã đồ chín đảo thật đều, nhuyễn, xôi có mầu hồng tím là được.

Bánh áp chao

Mùa đông ở Cao Bằng có một món ăn rất đặc biệt, món ăn làm xua tan đi nhanh chóng cơn giá lạnh miền núi. Đó là món ăn thoạt nhìn thì giống bánh rán, nhưng không phải là bánh rán, người Cao Bằng gọi đó là áp chao.

Món ăn được nhiều người Cao Bằng rất mê, và rất nhớ khi đi xa vì cái sự đơn giản nhưng ngon khó diễn tả. Chỉ cần một hũ bột, nêm gia vị đơn giản, với một chảo dầu đầy, nóng, lấy khuôn đong từng đọt bột, nhúng vào chảo dầu sôi lên, ăn nóng kèm với một số phụ gia, rau thơm.

Những ngày mùa đông đến với Cao Bằng, ở thị xã, bạn có thể tấp vào một quán lề đường, ngồi sưởi ấm giá rét bằng một chầu áp chao, thật khó quên.

Bánh khảo

Mỗi dịp xuân về, cùng nô nức chuẩn bị các món bánh của dân tộc, đi chợ sắm Tết, thì người Cao Bằng còn hối hả sửa soạn làm bánh khảo - bánh cổ truyền không thiếu được trên bàn thờ cúng tổ tiên. Bánh khảo thực chất là một thứ lương khô của người Tày, Nùng, cất để ăn cả tháng cũng không mốc, không ỉu. Với phong tục đón Tết trong cả tháng đầu xuân, thì chừng nào trong nhà còn bánh khảo, chừng đó vẫn còn là Tết.

Làm bánh khảo đòi hỏi phải khéo léo và tỉ mẩn. Bánh khảo thì ai có dụng cụ cũng có thể "làm được", nhưng muốn "ăn ngon" thì thật là kiệt tác. Người làm bánh khảo khéo chính là người nghệ nhân. Làm bánh khảo cũng thật vui, vì lúc đó các thế hệ trong gia đình đều tham gia cả - người già làm việc nhẹ nhàng, thanh niên thì xông xáo những việc nặng hơn, hàng xóm cũng xúm tay lại giúp, mọi người cùng vui vẻ làm việc hăng say khi không khí Tết đang lại gần.

 Măng rừng

Cao Bằng được thiên nhiên ưu đãi có nhiều đồi núi, các loại măng mọc rất nhiều vào mùa xuân. Từ lâu, măng rừng tươi trở thành món ăn quen thuộc, đặc sắc của Cao Bằng.

Măng rừng được chế biến thành món măng nhồi thịt.

Măng rừng tươi được chế biến thành nhiều món với nhiều vị khác nhau rất độc đáo và hấp dẫn. Măng tươi mua về bóc vỏ, tùy theo khẩu vị, sở thích của mỗi người sẽ chế biến thành những món khác nhau. Người Cao Bằng chế biến nhiều món măng: Măng tươi xào lá mác mật, xào ong, măng nhồi thịt, măng ngâm ớt và quả mác mật, canh măng, măng luộc chấm mắm tôm...

Món măng tươi xào với lá cây mác mật có vị thơm sắc làm dậy mùi măng quyện với mùi thơm của lá mác mật. Khi ăn, vị ngon, giòn của măng quyện với mùi thơm của lá mác mật tạo vị giác thơm ngon, đặc trưng.

Măng xào ong, măng rừng bóc vỏ thái nhỏ đem ngâm 2 - 3 ngày để hơi chua rồi xào với ong rừng. Xào măng và ong phải xào khô, thêm lá mác mật dậy mùi thơm ngậy của ong và mùi thơm lá mác mật. Đây là món ăn bổ dưỡng.

Măng nhồi thịt, măng tươi mua về bóc vỏ, luộc để nguyên cả cây rồi chẻ đôi thành bản to, khía những đường nhỏ theo thân măng hoặc có thể vẫn để nguyên cây măng, khoét phần đặc bên trong thành khoảng rỗng để nhồi thịt. Thịt băm ướp các loại gia vị, rau thơm..., đem nhồi vào thân măng đã khoét rỗng hoặc cây măng chẻ đôi có đường khía. Sau đó cho vào nồi hấp chín mang ra ăn. Khi ăn, măng bọc ở ngoài giòn, ngấm nước ngọt của thịt và gia vị, miếng măng có vị măng tươi giòn và ngọt thơm của thịt.

Măng ngâm ớt và quả mác mật là một loại gia vị đặc trưng, nổi tiếng của người Cao Bằng. Món măng tươi nấu canh cá, canh xương, măng tươi luộc chấm mắm tôm cũng rất ngon.

Thịt lợn chua 

Từ lâu, trong đời sống đồng bào Tày, Nùng, Mông, Dao… huyện Bảo Lạc, Bảo Lâm có món thịt lợn chua ngon nổi tiếng.

Thịt lợn chua

Cách làm thịt lợn chua giữ được thịt tươi ngon lâu ngày, vị ngon đặc biệt (thịt lợn không nuôi tăng trọng).  Thịt chua khi xào lên có mùi thơm ngậy của thịt, cơm và ngô bột, miếng thịt màu tươi hồng, cơm màu trắng, bột ngô màu vàng tươi. Ăn ngon mà không bị ngấy.

Những món ăn ngon từ nấm hương

Tỉnh ta có thảm thực vật rất phong phú, trong đó có nấm hương rừng là sản vật quý có nhiều ở các huyện: Nguyên Bình, Bảo Lạc, Bảo Lâm..., được người dân bản địa và người tiêu dùng trên thị trường chế biến thành nhiều món ăn ngon bổ dưỡng, có tác dụng làm tẩy sạch độc tố trong đường tiêu hóa...

Đặc sản nấm hương ở Ca Thành (Nguyên Bình) được người tiêu dùng ưa thích.

Canh nấm hương mọc: Cách làm, nguyên liệu 100g nấm hương ngâm nước lạnh (20 phút), rửa sạch cắt cuống nấm. Thịt lợn xay nhuyễn (mọc) 200 - 300g (tùy theo khẩu phần ăn). Súp lơ hoa trắng, hoặc xanh, rửa sạch cắt nhỏ theo bông. Nước xương đun sôi nêm vừa đủ gia vị, lấy thìa nhỏ múc đầy thịt xay lấy nấm bọc vào, vê tròn (từng cái) rồi thả vào nồi nước canh xương. Đợi khi nào nấm bọc thịt xay nổi lên đều rồi cho hoa súp lơ vào. Khi bắc ra cho thêm hành, rau mùi.

Nấm hương xào thịt gà (nấm hương tươi hoặc khô đều được): Gà mổ, rửa sạch chặt miếng đều. Nấm hương ngâm rửa sạch để ráo nước. Đem thịt gà xào kỹ với gừng rồi cho nấm hương vào xào cùng đến khi nếm nấm hương và thịt chín có mùi thơm quyện vào nhau thì bắc ra.

Gà mổ, rửa sạch chặt miếng đều. Nấm hương ngâm rửa sạch để ráo nước. Đem thịt gà xào kỹ với gừng rồi cho nấm hương vào xào cùng đến khi nếm nấm hương và thịt chín có mùi thơm quyện vào nhau thì bắc ra.

Nấm hương xào rau thập cẩm: Đỗ hà lan, su hào, cà rốt, nấm hương, tỏi rửa sạch, thái mỏng (su hào, cà rốt), thịt lợn nạc thái mỏng. Xào thịt lợn nạc cho gia vị vừa đủ rồi bắc ra. Cho su hào, cà rốt xào trước sau đó cho đỗ hà lan vào xào rồi cho nấm hương vào xào sau cùng. Sau đó đem rau thập cẩm đã chín xào lẫn với thịt vừa nóng, chín tới cho tỏi lá vào. Nấm hương xào rau thập cẩm có màu xanh, đỏ, trắng, nâu... rau giòn ngon, thơm quyện mùi nấm hương.

Nấm hương có mùi thơm, ăn ngon ngậy nên có thể nấu với nhiều món ăn khác như nấm hương nấu thịt đông, nhân canh miến, nấu lẩu... tùy theo sở thích, khẩu vị, cách chế biến của mỗi gia đình.

Thanh tao mác mật 

Vào cuối tháng 7, đầu tháng 8 hằng năm, có dịp lên đến Cao Bằng, du khách sẽ gặp và được thưởng thức một loại quả đặc trưng màu vàng nhạt, chín mọng với hương vị thơm, vừa ngọt vừa chua - đó là quả mác mật.

Mác mật là tên gọi theo tiếng Tày, Nùng, hiểu nôm na là quả ngọt.  Cây chủ yếu mọc ở chân núi đá vôi, một số ít trên sườn núi đá và vườn đồi do người dân đem hạt và cây con về trồng

Cao Bằng gạo trắng nước trong! Đến Cao Bằng, được thưởng thức những đặc sản do người dân vùng núi rừng Đông Bắc thân thiện và vô cùng mến khách chế biến sẽ khiến ai đã một lần là nhớ mãi...